 |
| Görsel 1- (kaynak: http://dejavu.hypotheses.org/3117) |
Sanat ve çizgi roman ilişkisi güncel sanat tarihinde bilinen uzun soluklu
bir ilişkidir. ABD’li sanatçı Roy Lichtenstein 1963 yılında 172,7x203,2 cm
ebatlarında, tuval üzerine yağlı boya “Whaam!” tablosunu
gerçekleştirdi. Bu tablo 1962 yılında DC Comics’in yayınladığı “All-American
Men Of War” çizgi romanından alınan Robert Kanigher’in canlandırdığı bir
sahneydi. Bugün Por Art akımının en bilinen yapıtlarından olan “Whaam!” Ressam Lichtenstein’a şan,
şöhret ve para getirirdi. Asıl sahnenin yaratıcısı Robert
Kanigher ise sadece çizgi roman literatüründe çizer olarak yer alabildi. Çizgi
romanlar sanat kabul edilmiyor, ancak bir çizgi roman karesi alınıp tuvale
taşındığı zaman sanatsal itibar görüyordu.
 |
|
Görsel 2- İzlandalı sanatçı Erro ve arkasında Tank
Kızı çalışması.
|
Benzer bir örnek 2010 yılında tekrar yaşandı.
İngiliz çizer Brian Bolland’ın 1990’lı yıllarda çizdiği Tank Kızı’na ait
görüntüler İzlandalı ressam Erro tarafından "remix" edildi ve Centre
Pompidou'da sergilendi. Erro ön plana Bolland’ın tank Kızı’nı yerleştirip
arkaya da Maoist Sosyal Gerçekçilikten alınan bir grup figürle resmi
tamamlamıştı. (Görsel 2)
Erro, çizgi roman sanatını kopyalama, yeniden
çizme, karıştırma, resim haline getirme ve sanat olarak sunma konularında
uzmanlaşmış bir sanatçı olarak tanınmıştı. Gudmundur Gudmundson daha sonraları
Erro adını aldı. 9 mart 2007’de Nişantaşı’nda bulunan Dirim Art Sanat
Galerisi’nde de bir sergi açtı. Türk resim piyasasına o tarihte giren
resimlerinden bazıları güncel müzayede kataloglarında hala yer bulmaktadır. Bu
durum o güne kadar çizgi roman karelerini resme aktarma konusunda muhalefet
gösteren Mimar Sinan hocalarından birinin de fikir değiştirmesine yardımcı olmuştur.
 |
|
Görsel
3- Solda Brian Bolland’ın Tank Kızı çizgi roman kapağı. Sağda Brian Bolland Center
Pompidou’da 600 euro fiyatla satılan Erro imzalı posterin önünde.
|
Konumuza dönersek, Erro’nun yaptığı şeyden dolayı
rahatsız olan birçok sanatçı, Bolland’a durumu haber etti. Bolland Tank Kızı’nı
görmek için Pompidou Merkezi’ne gitti. Bolland’ın Tank Kızı çizgi roman kapağı,
Erro tarafından kolaja dönüştürülmüş poster olarak hediyelik eşya dükkanında 600
euro etiketle satışa sunulmuştu. Üstelik Erro imzasıyla satıştaydı. Orijinal kapakta
ön planda bulunan televizyonun hemen yanındaki Bolland imzası zaten yoktu. Bolland
poster satışını belgelemek için posterin önünde geçti, muhtemelen Erro’nun
imzasını kapatarak fotoğrafını çektirdi. (Görsel 3)
Bolland Erro’ya ulaşabilmek için bir mektup yazdı.
Bolland mektubunda kendine ait bir çalışma olan Tank Kızı adlı dergi kapağında
ön planda bulunan imzasının bilinçli olarak silindiğinin altını çiziyordu. Erro’nun
bunu yaparken Tank Kızı çiziminin bir bir sanatçı tarafından yapılmadığını
vurgulamak istediğini, çalışmasını sanat olmaktan çıkarıp sadece malzeme ve
hammaddeye indirgeme çabasında olduğunu belirtiyordu.
Bolland mektubunda Güzel sanatlar elitinin çizgi
roman topraklarını sömürdüğünü, onlardan bir şeyler alıp geri hiçbir şey
vermediklerini belirtiyordu. Çizgi roman çizerlerinin çalışma sistemlerini de
gönderme yapıyordu Bolland. “1970’li yıllara kadar çizgi roman çizerlerinin çok
kötü şartlarda çalışıyorlardı ve yayıncıların buyurduğu şartları kabul
ediyorlardı. Eserleri tekrar yayınlansa da ödeme alamıyorlardı. Orijinal
sayfaları geri alamadıkları gibi imzaları da yoktu. 1977’de ilk kez başlık
sayfalarında yazar ve sanatçıların isimlerine yer verilmeye başlandı. Bugün artık
çok sayıda insan çizgi roman yazar ve çizerlerini tanıyor.”
Bolland mektubunun son kısmında: “Daha önceki kolajlarınızı
çok beğeniyorum, birçok unsuru bir arada kullanıp yeni bir bütün oluşturuyorlar.
Ancak Tank Kızı posterinde fazla unsur bulunmuyor, ağırlıklı olarak da benim
işim hakim, satışı durdurmanızı öneriyorum.” yazıyordu.
Bolland ve birçok çizgi roman çizerine tercüman
oluyordu. Çalışmasının tek sebebinin işinin basılıp dağıtılması olduğunu
belirtiyordu. “Bir eser üretirken onu görme hakkına sahip olan zengin bir
kişiye satmaktan hoşlanmıyorum. Eğer birisi benim eserimi görmek isterse bunu 1
dolar karşılığında yapabileceğini ya da göze alabileceklerini bilmek beni
tatmin ediyor” diye yazıyordu.
Bolland’ın yazdığı mektup üzerine yirmi adet
poster satıştan kaldırıldı.
Mahmut Faruk Kutlu
