Chicen itza ne demek?

KELİMELER DÜNYASINA YOLCULUK
Chichen Itza kelime anlamı nedir?

Nakh (Noah) dillerine göre bir anlamı var. Hem de oldukça şaşırtıcı ve benzerlikler taşıyan bir anlam içeriyor. Önce bilmeyenler için Chichen Itza’yı tanıtalım: Vikipedia’da “Chichen Itza (ya da okunuşuyla Çiçen İtza), Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nda , Valladolid ve Mérida arasında yer alan, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir İtza Maya kentidir. Muhtemelen bir dönem Yucatan'ın dini merkezi olmuştur. Günümüzde Meksika'nın en çok ziyaret edilen ikinci arkeolojik sit alanıdır.” şeklinde geçer. Haritada Chichen Itza’nın bulunduğu yer gösterilmektedir.

Chichen Itza’nın haritada bulunduğu yer

Maya’ların burada dini törenler düzenlediğini ve törenlerinde insan kurban ettikleri rivayet edilir. Ayrıca Maya Uygarlığı'nda ölüme mahkum edilen suçlular, önce işkenceden geçirilir, daha sonra maviye boyanırlardı. Maviye boyanmış şekilde piramit şeklindeki tapınakların en tepesine çıkarılırlardı. Burada önce rahip yardımcısı tarafından maviye boyanmış derileri yüzülürdü. Derileri, baş rahip tarafından bir kürk gibi giyilirdi. Baş rahip, derisi yüzülmüş ama halâ yaşıyor olan mahkûmun idamını göğüs kafesinden kalbini çıkartarak gerçekleştirirdi. Aşağıdaki fotoğrafta ölüme mahkûm edilen suçluların o dönemde yapılan heykelleri görülmektedir.

Fotoğraftaki heykeller ölüme mahkum edilen suçluları gösteriyor. Mayalar heykelleri elleri arkadan bağlı olarak oturmuş şekilde yapmışlar.

Konuyu daha da uzatmadan bilmeyenler için Nakh (Noah) dillerinin ne olduğuna gelirsek; bu dillerin kaynağı Kafkasya’dır ve Çeçenler, İnguşlar ve Tuş’lar tarafından konuşulur. Çeçenler (Nokhçoy), İnguşlar (Ğalğay) ve Tuş’lar (Batsoy) şeklinde kendilerini adlandırırlar.

Chich+en İt+za kelimesine dönersek:

Chich+en:

Chic kelimesinin bugünkü kullanım şekilleri:

1-    Chic: Kepek (deriden dökülen parçacıklar)

2-    Chic yala: Pullanma (derinin pullanması)

3-    Chic yoluş yu: kabuklaşma (derinin kabuklaşması)

4-    Chic yalar: Soyma (derinin soyulması) Yöh t1era chich yalar (yüzün derisinin soyulması) Yöh=Yüz, t1era=üstünde, chich yalar (derinin soyulması)

Chic (Çeçence: Deri soyulması, soyulan deri, deri yüzülmesi) + en (e, a, ye ,ya, en ,an)= Deri soyulan, deri yüzülen. Chich+en= Deri soyulan, deri yüzülen.

İt+za:

İt (Çeçence 10 sayısı demektir) + za (ts1a: Ev)= On ev.  İtza=Onev

Chich+en İt+za = Deri soyulan on ev.

Veya

İ+tza:

İ= O, tza=ev

Chich+en İ+tza = Deri soyulan o ev.

Tapınağın katlarını sayarsanız tepedeki kuleyle birlikte on sayısını bulursunuz. Çeçence bu anlamı buluyoruz, fakat Maya dilinde ne anlama geldiğini Maya’ca bilenlere bırakıyoruz.

İster “DERİ SOYULAN ON EV” dersiniz isterseniz “DERİ SOYULAN O EV” dersiniz. Nakh dillerinden birine hakimseniz (Çeçen, İnguş veya Tuş’ça) aynı hecelerle benzer örnekleri çoğaltabilirsiniz. Burada Çeçence belirgin olan şey sorunlu olarak tanımlanan derinin bir yapıyla ilişkilendiriliyor oluşudur. Çeçence kelimelerle çıktığımız yolculuğun ilk durağı Meksika oldu. Bundan sonraki duraklarımız Avrupa, Asya ve Ortadoğu’da olacak.

Çeçence kelimelere yolculuk önümüze daha çok sürprizler çıkaracak, benden söylemesi.

M. Faruk Kutlu - 2017